We staan er nog net zo slecht voor als twee jaar geleden, toen wetenschappers de doemdagklok op 100 seconden voor middernacht zetten.

Tot die conclusie komt de Science and Security Board van het Bulletin of the Atomic Scientists. En daarom hebben de wetenschappers besloten de doemdagklok dit jaar niet te verzetten, maar op 100 seconden voor middernacht te laten staan.

Doemdagklok
Hoe staat de planeet ervoor? In 1947 bedachten wetenschappers een treffende metafoor die dat in één oogopslag duidelijk maakte: de doemdagklok. De klok geeft aan hoe ver we nog verwijderd zijn van middernacht, een moment dat in dit geval symbool staat voor een door mensen ingegeven vernietiging van de planeet. Regelmatig wordt de situatie opnieuw beoordeeld en de klok – indien nodig – verzet. De laatste keer dat de wijzers van de klok verschoven werden, was in januari 2020. En dus was het hoog tijd om de knoop opnieuw door te hakken: stevenen we nog altijd af op het door onszelf gecreëerde noodlot of is er reden voor optimisme?

100 seconden
Zojuist heeft het Bulletin of the Atomic Scientists haar oordeel geveld en het is niet heel hoopgevend. “De doemdagklok blijft hangen op 100 seconden voor middernacht,” zo stelt Sharon Squassoni, voorzitter van het Science and Security Board. “En dat is geen goed nieuws.”

Over de klok
De doemdagklok werd in 1947 in het leven geroepen en viert vandaag dan ook direct zijn 75e verjaardag. Dat we 75 jaar later nog steeds een klok nodig hebben om ons te wijzen op het gevaar dat we voor onze eigen planeet vormen, is op zichzelf al tragisch te noemen. Wat daarbij niet helpt, is dat de wijzers met name de laatste jaren toch steeds dichter naar middernacht bewegen. Daarnaast lijken de redenen voor die beweging steeds talrijker te worden; waar de dreiging in 1947 vooral vanuit de hoek van de kernwapens kwam, zijn er de laatste jaren niet alleen zorgen over kernwapens, maar ook onder meer over nepnieuws en het klimaatprobleem.

2020
De één na laatste keer dat de wijzers van de doemdagklok verschoven werden, was in januari 2020. Een vergrote kans op een nucleaire wapenwedloop, het klimaatprobleem en woekerend nepnieuws brachten wetenschappers er toen toe om de klok – die twee jaar eerder nog op 2 minuten voor 12 wed gezet – op 100 seconden voor twaalf te zetten. Nog nooit had de doemdagklok zo dicht bij middernacht gestaan.

2022
Inmiddels zijn we twee jaar verder en is er naast de dreiging van kernwapens, nepnieuws en klimaatverandering ook een pandemie gaande die wereldwijd al meer dan 5,5 miljoen levens heeft geëist. Maar er is meer dat de wetenschappers zorgen baart. Zo blijft er sprake van spanning tussen de VS, China en Rusland – drie grootheden met een indrukwekkend arsenaal aan kernwapens. Ook de onrust aan de Oekraïense grens, het nepnieuws (met name rond de Amerikaanse verkiezingen) en het gebrek aan klimaatactie is zorgwekkend. Net als het feit dat de wereld er maar niet in slaagt om vaccins eerlijk te delen en het coronavirus een halt toe te roepen. Daarnaast maken de onderzoekers zich ook zorgen over cybersecurity en vrezen ze de opkomst van biologische wapens, die sommige landen al tot hun beschikking hebben en waar verschillende terroristische organisaties maar wat graag de handen op zouden willen leggen. En hoewel er ook wel lichtpuntjes zijn – zoals New START – een nucleair ontwapeningsverdrag tussen de VS en Rusland dat in 2021 met vijf jaar is verlengd – wegen deze bij lange na niet op tegen de negatieve ontwikkelingen die de onderzoekers zien. “De mix van dreigingen – met enkele positieve ontwikkelingen die teniet worden gedaan door zorgwekkende en steeds sneller opkomende negatieve trends – zorgt ervoor dat de leden van de Science and Security Board de wereld niet veiliger achten dan deze vorig jaar rond dit tijdstip was en besloten hebben om de doemdagklok opnieuw op 100 seconden voor middernacht te zetten. Dat wil echter geenszins zeggen dat de internationale veiligheidssituatie gestabiliseerd is,” zo voegen de onderzoekers er haastig aan toe. “In tegendeel: nog steeds staat de klok dichter bij een beschaving beëindigende apocalyps dan ooit, omdat de wereld zich nog steeds in een extreem gevaarlijk moment bevindt.”

Wie verzet de klok?
De doemdagklok is in handen van het Bulletin of the Atomic Scientists. Een speciaal comité – met daarin wetenschappers en andere deskundigen die alles weten over kerntechnologie en klimaatonderzoek en ook regelmatig overheden adviseren – bespreekt regelmatig de wereldgebeurtenissen en bepaalt vervolgens of de klok verzet moet worden of niet.

Het is allemaal weinig hoopgevend. Maar het is geenszins de bedoeling om ontmoedigd te raken; de klok is ontwikkeld om mensen aan te zetten tot actie. “De situatie is ernstig, maar alles is nog niet verloren,” zo benadrukt Ray Pierrehumbert, lid van het Science and Security Board. Wij hebben de dreigingen gecreëerd, maar kunnen ze ook weer wegnemen. Het vereist echter in veel gevallen dat er op internationaal niveau nauw wordt samengewerkt. Zo moet het terugdringen van de uitstoot en het eerlijk verdelen van coronavaccins hoog op de agenda komen te staan, vinden de onderzoekers. Ook moeten er ambitieuzere en breder gedragen ontwapeningsverdragen komen en moeten overheden, maar ook media en technologiebedrijven de handen ineenslaan in de strijd tegen nepnieuws. Ook pleiten de onderzoekers voor het beter monitoren van onderzoek dat zou kunnen leiden tot de ontwikkeling van biowapens. “Zonder snelle en gerichte actie worden werkelijk catastrofale gebeurtenissen – gebeurtenissen die de beschaving zoals wij die kennen, kunnen beëindigen – waarschijnlijker,” waarschuwen de onderzoekers nogmaals. “Als de klok op 100 seconden voor middernacht staat, worden we allemaal bedreigd (…) Het is nu tijd om actie te ondernemen.”

Bron:scientias.nl